Opiniestuk in de Trouw, 15 november 2022. Door Henk Jan Kamsteeg:

Moest Oranje-supporter ‘de Tietenman’ nu wel of niet ingaan op het aanbod van Qatar om naar het WK af te reizen? En moet de regering nu wel of geen excuses aanbieden voor onze rol in het slavernijverleden? In talkshows en krantencolumns discussiëren we heel wat af over deze vragen. Maar in alle verhitte discussies lijken we de essentie totaal te missen.

Wie heeft het over de 28 miljoen kinderen, vrouwen en mannen die vandaag de dag wereldwijd worden uitgebuit, misbruikt en gemarteld (bron: The 2021 Global Estimates of Modern Slavery)? En realiseren wij ons dat wij met ons koopgedrag en slappe wetshandhaving als samen­leving en politiek allemaal schuldig zijn? Ik hoor er niemand over.

Een relatief klein aantal slachtoffers van moderne slavernij in Qatar krijgt nu uitzonderlijk veel aandacht wanneer we het vergelijken met de aandacht die het wereldwijde probleem krijgt. Wat niet lijkt door te dringen, is dat met 28 miljoen tot slaaf gemaakten er nu meer slaven zijn dan ooit in de wereldgeschie­denis.

Nederland gaat ook niet vrijuit

Wat er in Qatar gebeurt, is verschrikkelijk. Maar geen land gaat vrijuit. Slavernij mag dan vrijwel overal ter wereld bij wet verboden zijn, zo lang de wetten niet worden gehandhaafd, kunnen criminelen hun misdadige gang gaan en de meest kwetsbaren blijven uitbuiten in bijvoorbeeld de kledingindustrie, visserij en sekshandel. Zo ook in Nederland, bevestigde onze Nationale Rapporteur Mensenhandel Conny Rijken onlangs terecht. Arbeidsmigranten worden volgens haar stelselmatig achtergesteld en gediscrimineerd.

Wat gebeurt er met de miljoenen tot slaaf gemaakten nadat wij onze excuses hebben gemaakt voor ons slavernijverleden? Wat hebben zij aan het feit dat de koning wel of niet met een oranje sjaaltje in het voorbijgaan met de emir de arbeidsomstandigheden in Qatar aankaart? Helemaal niets.

Plaag van geweld

Waar het om gaat, is wat wij concreet doen tegen een plaag van geweld die miljoenen buiten Qatar nu treft. Mijn collega’s van International Justice Mission (IJM) bevrijden jaarlijks duizenden tot slaaf gemaakten uit de meest erbarmelijke omstandigheden. In landen als India, de Filippijnen en Ghana horen we de meest verschrikkelijke verhalen. Een jong echtpaar dat hun kindje moet begraven omdat ze van de eigenaar van een rijstboerderij niet met hem naar een arts mochten. Een vrouw die met haar zoontje zes maanden wordt opgesloten in een donker hol omdat ze commentaar heeft op haar werkomstandigheden in een zijdefabriek. Een jongetje van dertien die jaren worden uitgebuit en levensgevaarlijk werk moet doen op een vissersbootje.

De verhalen die wij horen gaan niet alleen over arbeidsuitbuiting, maar over pure martelingen. Wanneer we nu niet in actie komen, ­zullen we over een paar decennia de discussie moeten voeren of we wel of geen excuses moeten aanbieden aan de slachtoffers van moderne ­slavernij die worden uitgebuit en om wie we ons niet lijken te bekommeren.

Het wordt tijd dat we onze blik verbreden

Het is te gemakkelijk om de Tietenman met een beschuldigend vingertje aan te pakken. Het is te kortzichtig om alleen bij de omstandigheden in Qatar stil te staan. We moeten vrezen dat bij het laatste fluitsignaal van het WK de boosheid over arbeidsuitbuiting ook stopt en we alleen nog even stilstaan bij onze duistere slavernijverleden. Het wordt tijd dat we onze blik verbreden naar de miljoenen andere slachtoffers van moderne slavernij en in de spiegel kijken.

Het is dus zaak dat wij ons druk gaan maken over de vraag of de producten die wij kopen niet gemaakt zijn door tot slaaf gemaakten. Zaak is ook dat onze politiek de rapporten van onze Nationaal Rapporteur Mensenhandel niet in de onderste la stopt maar er direct mee aan de slag gaat. Kortom: wat doen wij om een eind te maken aan slavernij anno 2022?

Niet alleen de emir van Qatar is schuldig.

Henk Jan Kamsteeg is betrokken bij International Justice Mission, auteur van ‘Een plaag van geweld; het schokkende verhaal achter moderne slavernij’