Zestien uur per dag werd Chandramma gedwongen om te werken in een zijdefabriek in Zuid-Azië, tot haar handen volledig verkrampt en bebloed waren. Ze deed een ontsnappingspoging, maar die mislukte. Voor straf werd ze zes maanden opgesloten in een kleine, donkere cel, met haar vier jaar oude zoon Hermanth naast zich.

Dagelijks moest ze onmogelijke beslissingen nemen voor haar kind. Moest ze hun waterrantsoen van twee liter gebruiken om uitdroging tegen te gaan, of moest ze haar zoon in bad doen om pijnlijke uitslag en steenpuisten te voorkomen? Ze zei: ‘Ik was zo wanhopig dat ik eraan dacht om een eind aan mijn leven te maken.’

Berg van menselijke botten
Dit is het gezicht van slavernij in de eenentwintigste eeuw. Onderzoek van onder andere de Internationale Arbeidersorganisatie leert dat vandaag de dag bijna 50 miljoen kinderen, vrouwen en mannen vastzitten in moderne slavernij.

Bij International Justice Mission (IJM) horen we vrijwel dagelijks verhalen als van Chandramma. Veel details zijn te gruwelijk om te delen. Maar laat dit duidelijk zijn: moderne slavernij is wat anders dan gewoon ‘hard werken’.

Het gaat om goed gedocumenteerde verhalen van uitbuiting, uithongering, verkrachting, marteling met een ijzeren staaf of stroomstootwapen en brute moord. In de Thaise visindustrie worden arbeiders bijvoorbeeld in zee geduwd als hun prestaties onder de maat zijn. Een man die er vastzat als ‘visserijslaaf’ zei: ‘Er ligt een berg van menselijke botten op de zeebodem.’

Hoe kan het dat de regering enerzijds excuses maakt voor slavernij in het verleden en tegelijk zo weinig daadkracht toont om slavernij in het heden tegen te gaan?

Het is bovendien onrecht dat volop de Nederlandse economie raakt. De economen Paul Schenderling en Matthias Olthaar berekenden dat voor de Nederlandse economie zelfs 13,8 miljoen niet-westerse arbeiders aan het werk zijn in slaafse omstandigheden. Per Nederlands gezin wordt er volgens de economen 1,8 fte aan slaafse arbeid verricht!

Visie ontwikkelen
Waar het debat over ons koloniaal verleden volop is losgebarsten, kun je dat niet zeggen van het gesprek over moderne vormen van slavernij. Motivaction deed in opdracht van IJM onderzoek naar hoe Nederlanders denken over moderne slavernij. Opvallend: acht op de tien Nederlanders vindt dat er meer aandacht moet komen voor deze internationale misdaad. Onze premier omschreef visie eerder als een ‘olifant is die het zicht belemmert’. Maar zou het geen goed idee zijn om visie te ontwikkelen op het tegengaan van moderne slavernij.

De excuses die de koning en eerder de premier maakten voor het Nederlandse slavernijverleden zijn van grote betekenis. Het gruwelijke leed dat mensen generaties lang is aangedaan, werkt namelijk nog volop door. Tegelijk roepen de excuses - zeker die van de premier namens de regering - vragen op. Want hoe kan het dat de regering enerzijds excuses maakt voor slavernij in het verleden en tegelijk zo weinig daadkracht toont om slavernij in het heden tegen te gaan?

Economie op één
Het voorstel voor de Wet Internationaal Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (IMVO), dat eerder dit jaar werd gedaan, is bedoeld om hedendaagse slavernij tegen te gaan. Deze wetgeving maakt bedrijven verantwoordelijk om misstanden als moderne slavernij in productieketens aan te pakken.

De eerste reactie van VVD-minister Adriaansens van economische zaken op het voorstel is veelzeggend. Ze zei: ‘Wat het kabinet niet wil, is dat ons bedrijfsleven op achterstand komt te staan ten opzichte van concurrenten over de grens en elders in de EU.’

Bijna anderhalve eeuw later is er echter bar weinig gedaan om kinderen en arbeiders elders te beschermen.

In de eerste plaats: bij de belangrijkste handelspartners van Nederland is er al IMVO-wetgeving, namelijk in Frankrijk en Duitsland. Ook in het Verenigd Koninkrijk is er wetgeving tegen moderne slavernij, namelijk de Modern Slavery Act.

Maar los daarvan is er de morele vraag. Wil je je vestigingsklimaat verstevigen door elders slavenarbeid in stand te houden? Als het gaat over je eigen mensen - je partner, je kinderen, je buren - zou je deze discussie niet voeren. Dan is het helemaal geen vraag of je die wel of niet moet uitbuiten. Het is een uitgemaakte zaak. Waarom geldt dat dan niet voor de mensen die tot hun knieën in de chemische zooi staan voor onze kleding, die cacaobonen plukken voor onze chocolade en hun leven wagen om kobalt voor onze telefoons op te graven?

Nieuw ‘kinderwetje’
Dankzij het ‘kinderwetje van Van Houten’ (1874) zijn kinderen in Nederland beschermd tegen kinderarbeid. Bijna anderhalve eeuw later is er echter bar weinig gedaan om kinderen en arbeiders elders te beschermen die werk doen waar onze economie op gigantische schaal van profiteert.

Het is tijd om werk te maken van deze woorden die de koning uitsprak tijdens Ketikoti: ‘Laten we (…) elkaar de hand reiken en samen bouwen aan een wereld zonder racisme, discriminatie en economische uitbuiting.’

Mijn hoop is dat er snel een Kamermeerderheid komt voor wetgeving tegen moderne slavernij.

Auteur: Gertjan de Jong. Dit artikel verscheen eerder in het Nederlands Dagblad.