Maandenlang stonden de kranten bol van verhalen over moderne slavernij in Qatar. Velen vonden het onbestaanbaar dat we doodleuk een spelletje speelden op een plek waar honderden, zo niet duizenden arbeiders het leven lieten. Alsof je een balletje gaat trappen op het kerkhof. Hoe macaber wil je het hebben?
En hoe cynisch wil je het hebben? Want zodra Messi de beker kuste, ging de woede over moderne slavernij als een nachtkaars uit. Alsof dat onrecht nu ineens voorbij is.
Nu er een wetsvoorstel voor verantwoord ondernemen op tafel ligt, om moderne slavernij heel concreet tegen te gaan, horen we vooral het koor van bezwaarden uit volle borst zingen. Zijn we ineens vergeten hoe boos we waren over de emir en zijn uitbuitpraktijken?
‘Gelijk speelveld’
Bovendien worden er onwaarheden verkondigd. “Als uiteindelijk iemand naar de rechter stapt over dat er iets mis is bij je bedrijf, loop je als CEO het risico dat je naar de gevangenis gaat”, waarschuwde Ingrid Thijssen van VNO-NCW bij OP1. Dat klopt eenvoudigweg niet. Alleen grote bedrijven kunnen strafrechtelijk vervolgd worden als zij niet juist rapporteren over misstanden. In de meeste gevallen leidt dat enkel tot een geldboete.
Ondernemer Hans Biesheuvel geeft aan liever te wachten op Europese wetgeving: “Ik wil graag een gelijk speelveld creëren”. Juist met de nieuwe wetgeving zorg je daarvoor! Nu worden bedrijven als Unilever, Ikea en Zeeman (die stappen zetten om arbeidsuitbuiting tegen te gaan) op achterstand gezet. Zij lopen het risico zichzelf uit de markt te prijzen, omdat ze arbeiders een eerlijk loon willen geven.
De maatschappelijke verontwaardiging over de emir was blijkbaar selectief en tijdelijk. Maar goed, verontwaardiging is altijd selectief. Je kunt nooit de hele dag door verontwaardigd zijn over het al het onrecht dat wereldwijd plaatsvindt.
De crux is: waar wil je boos over zijn? Door welk onrecht wil je je laten raken? Ik zou zeggen: kies dan een onrecht dat werkelijk tenhemelschreiend is én waartegen we iets kunnen doen. Dat geldt voor moderne slavernij. Wereldwijd worden 28 miljoen kinderen, vrouwen en mannen uitgebuit als slaaf, leert recent onderzoek van onder andere de Internationale Arbeidsorganisatie.
Voor het WK in Qatar werden duizenden arbeiders geronseld in bijvoorbeeld Zuid-Azië, de Filippijnen en West-Afrika. Maar moderne slavernij was er ook voor Qatar en is er tot op vandaag.
International Justice Mission (IJM) werkt onder andere op het vliegveld van de Ghanese hoofdstad Accra om mensenhandel tegen te gaan. IJM-medewerkers horen er de gruwelijkste verhalen.
Zo vertelde Janelle, die was misleid en verhandeld naar Libanon: “Als ik denk aan de pijn die ik heb meegemaakt, voelt het alsof ik gek word. Er zijn anderen die nog meer hebben geleden dan ik. Eén vrouw die ik bij de ambassade ontmoette, vertelde dat haar meesteres haar elke dag dwong om seks met haar hond te hebben.”
Als beesten uitgebuit
Het is hard nodig om stappen te zetten tegen de gruwelpraktijken van moderne slavernij. De nieuwe imvo-wetgeving (internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen) stimuleert bedrijven om uitbuiting in hun productieketens tegen te gaan. Tegelijkertijd is het fundamenteel om te investeren in rechtssystemen in landen waar nu veel moderne slavernij voorkomt.
Zo ondersteunde IJM onlangs een rechtszaak in Ghana tegen twee mensenhandelaren (vader en zoon) die vijf kinderen hadden verhandeld als slaaf in de visserij. Deze criminelen werden veroordeeld tot vijf jaar gevangenisstraf.
Het is bizar en onbestaanbaar dat er vandaag de dag 28 miljoen kinderen, vrouwen en mannen als beesten worden uitgebuit. Laat die verontwaardiging en woede – die rondom ‘Qatar’ voelbaar was – geen tijdelijke oprisping zijn.
Auteur: Gertjan de Jong. Dit artikel werd eerder geplaatst als opiniestuk in dagblad Trouw.