Internet is allang geen ongereguleerde vrijplaats meer, stellen mr. Rutger Bos en drs. Arjan Deij. Ze schrijven: “Opsporingsdiensten beleven een gouden eeuw van surveillance met toegang tot meer data van Europese burgers dan ooit tevoren.”
Wat die ‘gouden eeuw’ precies betekent voor de veiligheid van kinderen, maken de auteurs niet duidelijk. In ieder geval laat die veiligheid zeer te wensen over. Van een op de vijf kinderen wereldwijd werden seksueel expliciete beelden gedeeld zonder hun toestemming. De Internet Watch Foundation vond in 2022 meer dan 255.000 websites met beelden van kindermisbruik. Bijna een derde van dit beeldmateriaal staat op Nederlandse servers. Vorige maand sloeg een hoge functionaris van Interpol alarm vanwege de ‘stille epidemie' van kindermisbruik voor livestreams. Sinds de coronapandemie is deze misdaad explosief gegroeid. Rechtshandhavers voelen zich overweldigd.
De Australische rechercheur Jon Rouse, specialist in de aanpak van onlinekindermisbruik, spreekt van ‘the wild wild web’ Hij zegt: “Misschien kunnen mensen niet bevatten wat het materiaal waarmee wij werken inhoudt. Iedereen huivert ervan en vindt het vreselijk. Maar het gebeurt. Het gebeurt elke dag. Ook nu.”
Alleen al in de Filipijnen werd in 2022 naar schatting een op de honderd kinderen misbruikt voor livestreams, blijkt uit onderzoek van IJM en de universiteit van Nottingham. Voor de kinderen die gevonden zijn, geldt dat ze gemiddeld twee jaar lang zijn misbruikt voordat ze in beeld kwamen bij de autoriteiten en er kon worden ingegrepen. Dit misbruik vindt vooral plaats op aanvraag van mensen uit westerse landen als Nederland, Duitsland en Australië.
Bos en Deij zijn kritisch over het scannen en blokkeren van beelden van kindermisbruik. Ze noemen het een „uiterst zorgwekkende denkrichting, die veel meer nadelen dan voordelen heeft”. Feit is echter dat techbedrijven nu al platforms scannen op zulke beelden. In 2021 en 2022 werden hierdoor duizenden kinderen in de EU-lidstaten geïdentificeerd, werden meer dan 2000 veroordelingen uitgesproken en werden miljoenen afbeeldingen en video’s uit de circulatie gehaald, zo blijkt uit gegevens van de Europese Commissie.
Nederland ontving in die periode ruim 93.000 meldingen, afkomstig van techbedrijven (via de cybertipline van het Amerikaanse National Center for Missing & Exploited Children). Dankzij detectie konden in Nederland vorig jaar 222 kinderen geïdentificeerd en in veiligheid worden gebracht, onder wie een babymeisje van zes maanden dat door haar vader seksueel werd misbruikt. Dit misbruik werd gedetecteerd in Facebook Messenger.
Dat scannen gebeurt nu vrijwillig. Er is geen wet die techbedrijven verplicht om kindermisbruik op hun platforms tegen te gaan. Veel kindermisbruik komt hierdoor niet in beeld bij wetshandhavers. Bos en Deij schrijven: „Met het gemak waarmee nu door oplossingen van Cyacomb Safety en SafeToNet kinderporno kan worden geblokkeerd, kan naar believen ook andere content worden geblokkeerd die met goede bedoelingen wordt gedeeld (zoals medische foto’s van lichaamsafwijkingen) of content die de overheid op dat moment als onwelgevallig beschouwt.”
Nu handelen
Juist daarom is het belangrijk dat detectietools niet lukraak worden ingezet, maar dat er een zorgvuldige afweging wordt gemaakt tussen bescherming van kinderen, privacy en vrijheid van meningsuiting. Het nieuwe EU-voorstel voorziet daarin. Door de EU-verordening zouden alle techbedrijven verplicht zijn een risicoassessment te doen om te zien welke risico’s er zijn voor onlinekindermisbruik. Vervolgens moeten ze kijken met welke maatregelen ze dat risico kunnen verkleinen. Als er detectietools nodig zijn, mogen alleen tools gebruikt worden die rechtelijk getoetst zijn.
Dagelijks wordt de privacy van vele honderdduizenden kinderen op de ergst denkbare wijze geschonden. Latere generaties zullen geschokt zijn dat we deze epidemie van seksueel geweld hebben kunnen toestaan. Het is zaak om nu te handelen – zorgvuldige wetgeving is dringend nodig.
Auteur: Gertjan de Jong. Dit artikel verscheen eerder als opiniestuk in het Reformatorisch Dagblad. Foto: bevrijding van een kind in de Filipijnen dat werd misbruikt voor livestreams.