Qatar hanteert een sponsor-systeem voor arbeidsmigranten, waarbij de werkgever veel controle over hen heeft. Als de sponsor zich terugtrekt, vervallen alle wettelijke rechten van de arbeidsmigrant. Ook het te laat of niet betalen van lonen is een probleem en werkgevers kunnen straffeloos misbruik maken van arbeiders.

Niet zelden heeft dit letterlijke dodelijke gevolgen. Zo berichtte de Britse krant The Guardian eind februari dat er in Qatar bij de bouw van stadions en andere gebouwen ruim 6500 arbeidsmigranten om het leven zijn gekomen. Het totale aantal arbeidsmigranten dat afgelopen jaren is overleden ligt waarschijnlijk nog veel hoger.

Qatar stelt dat in veel gevallen arbeiders een natuurlijke dood zijn gestorven, als gevolg van bijvoorbeeld hartfalen. Maar volgens The Guardian is daar vaak geen sprake van, of is dat in ieder geval niet vastgesteld. Op de meeste lichamen wordt geen autopsie verricht.

Overlijdensregisters worden niet gecategoriseerd op van beroep of werkplek, daarom is niet vast stellen of al deze arbeiders bij infrastructuurprojecten voor het WK voetbal zijn omgekomen. Toch wijzen experts tegenover The Guardian wel in die richting. “Een aanzienlijk deel van de arbeidsmigranten die sinds 2011 zijn overleden was alleen in het land omdat Qatar won om het WK voetbal te organiseren,” stellen zij.

De uitbuiting in Qatar is al jaren aan de gang. Amnesty International berichtte in 2016 al dat arbeidsmigranten in Qatar op grote schaal worden uitgebuit. Volgens Amnesty werden ze in vieze, kleine onderkomens ondergebracht en kregen ze minder salaris dan beloofd.

Onderneemt IJM actie tegen wereldvoetbalbond FIFA en de regering van Qatar vanwege deze mensenrechtenschendingen?

IJM heeft een eigen werkwijze, waarbij het accent niet ligt op actievoeren, maar op het versterken van rechtssystemen. Wereldwijd worden miljoenen mensen dagelijks geconfronteerd met geweld en slavernij. Deze mensen willen wij direct helpen door hen met de lokale politie te bevrijden en traumahulp te geven. Daarnaast geloven wij dat het cruciaal is om geweld, uitbuiting en slavernij structureel aan te pakken, namelijk door rechtssystemen te versterken. Dat doen we door overheden te helpen om slavenhouders te vervolgen en door trainingen te geven aan bijvoorbeeld rechercheurs en rechters. Zo willen wij de diepste oorzaak van slavernij aanpakken: straffeloosheid van criminelen, slavenhouders die denken dat ze wegkomen met het uitbuiten van de armsten. Effectieve wetshandhaving biedt kwetsbare groepen blijvende bescherming tegen slavernij en geweld.

Deze aanpak is effectief. Zo zijn in Zuid-Azië door IJM en de lokale autoriteiten sinds 2000 23.396 kinderen, vrouwen en mannen gered uit slavernij en hebben 4.774 overlevenden van slavernij succesvol ons herstelprogramma afgerond. Daarnaast heeft er IJM 107.868 medewerkers van de overheid, politie en andere ngo’s getraind om moderne slavernij structureel te bestrijden.

Tegelijk vraagt deze aanpak, juist omdat zij gericht is op het structureel veranderen van rechtssystemen, veel tijd en geduld. Het liefst zouden we in nog veel meer landen willen werken, maar we moeten keuzes maken waar en hoe we onze middelen inzetten. Momenteel werkt IJM niet in Qatar. Wel werken we in landen waar veel van de arbeidsmigranten uit Qatar vandaan komen, namelijk India en de Filipijnen.

Hoe kan ik een statement maken tegen moderne slavernij in Qatar?

Zoals gezegd is de werkwijze van IJM primair gericht op het versterken van rechtssystemen en minder op actievoeren. Als u persoonlijk een statement wilt maken, bevelen wij u aan om deze petitie van Amnesty International te steunen: https://www.amnesty.nl/forms/petitie-qatar-arbeidsmigranten

Deze petitie roept Wereldvoetbalbond FIFA op ervoor te zorgen dat Qatar de mensenrechten beschermt van alle arbeidsmigranten, waaronder degenen die betrokken zijn bij het WK 2022.

Wat vinden jullie van de aandacht die er is voor moderne slavernij in Qatar?

We zijn heel blij met deze aandacht en het maatschappelijk debat dat hierover gevoerd wordt. Ook zijn we blij dat er op deze manier meer aandacht komt voor het wereldwijde probleem van moderne slavernij en uitbuiting van de armsten. Want deze misstanden beperken zich niet tot het WK in Qatar, maar spelen wereldwijd en zijn diepgeworteld in onze maatschappelijke en economische structuren. We hopen dat het debat ertoe bijdraagt dat overheden, ngo’s, kerken, bedrijven en individuen zich verenigen om een eind te maken aan de slavernij. We vinden het onbestaanbaar dat er anno 2021 ruim 40 miljoen kinderen, vrouwen en mannen vastzitten in slavernij. Dagelijks hebben zij te maken met mishandeling, verkrachting en andere vormen van geweld. Dit kan stoppen, maar alleen als we de krachten bundelen!