Als meisje werd Chandrabati al jong van school gehaald. Haar ouders werkten namelijk allebei en thuis was er hard hulp nodig. Eén ding wist Chandrabati daarom zeker: haar kinderen moesten een opleiding kunnen volgen en hun talenten kunnen ontplooien.
Zij en haar man Santosh slaagden er in 2012 met veel moeite in om hun oudste dochter, Meena, in te schrijven op de beste school in de omgeving. De schoolkosten waren echter te hoog voor de familie. Ze hadden een beetje inkomsten van de landbouw, maar vanwege een lange droogteperiode bracht dat nauwelijks iets op.
Op een dag deed een arbeidsbemiddelaar het echtpaar een aanlokkelijk aanbod: in ruil voor 90.000 roepies (ongeveer 1000 euro) konden ze een seizoen in Bangalore in Zuid-India werken om stenen te bakken. Ze dachten dat dit hun enige kans was en gingen op het aanbod in. In die tijd hadden ze vijf kinderen. Twee van hen konden bij familie blijven, maar ze brachten de 14-jarige Reema, de 10-jarige Sujata en de 5-jarige Ramita mee naar de werkplaats.
Hun droom om een paar maanden goed betaald werk te doen, ging echter al snel in rook op. Bij de steenoven was geen stromend water of onderdak. De zestig arbeiders en tien kinderen moesten in zelfgebouwde hutjes wonen. “Ze droegen ons op om hout te hakken en onze hutjes te bouwen,” vertelt Chandrabati. “De krotten waarin we woonden waren amper een meter hoog.”
Chandrabati en Santosh met vijf van hun kinderen.
Bij aankomst werden de gezinnen gelijk aan het werk gezet: ze moesten zware bakstenen van klei kneden en bakken. De eigenaar kon die vervolgens met enorme winst verkopen. Hij en zijn handlangers dwongen de arbeiders om voor zonsopgang aan het werk te gaan. Ze werden bedreigd en mishandeld. De arbeiders werden nooit betaald en kregen nooit de kans om te rusten.
“We werkten dagelijks van vijf uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds met een zeer korte lunchpauze,” vertelt Chandrabati. “We werden constant in de gaten gehouden, zelfs als we een bad namen, wat zeer ongemakkelijk was voor de vrouwen.” Terwijl Chandrabati en Reema de natte kleistenen kneedden, legde Santosh ze te drogen om ze later te bakken. Hun twee andere dochters - Sujata en Ramita - moesten de bakstenen met hun kleine handjes ondersteboven draaien om ze in de zon te laten drogen.
Na drie maanden in de steenoven was Chandrabati compleet uitgeput. Dag na dag, uur na uur moest ze het loodzware werk doen in de verzengende hitte, snakkend naar water en rust. “De handlangers van de eigenaar bedreigden ons voortdurend,” herinnert ze zich. “Ze zeiden: ‘Als je niet doorwerkt, geven we jullie elektrische schokken of we snijden jullie huid af.’ We leefden in voortdurende angst.”
De angst werd nog groter toen de familie een schokkende ontdekking deed: de steenfabriek waar ze werkten, was berucht vanwege de sterfte onder arbeiders. Op een dag mocht Santosh met enkele van de mannelijke medearbeiders op een plaatselijke markt groenten kopen – dit was enkel toegestaan onder toezicht van een bewaker. Op de markt kwamen ze andere arbeiders uit Odisha tegen die hun moedertaal spraken.
“Toen we hen vertelden dat we in die oven werkten, keken ze ons bezorgd aan,” herinnert Santosh zich. “Geschrokken zeiden ze: ‘Waarom willen jullie daar werken? Elk jaar worden daar twee of meer arbeiders gedood.’ Ze raadden ons aan om zo snel mogelijk te vluchten.”
Chandrabati voegt eraan toe: “Soms dreigde de eigenaar ons te elektrocuteren als we niet voor vijf uur ‘s ochtends op de bouwplaats waren of als we even gingen zitten om op adem te komen. We waren doodsbang. De medegevangenen in de oven vertelden ons verhalen over een arbeider die door de eigenaar was geëlektrocuteerd. Hij zou op weg naar het ziekenhuis zijn overleden. We hadden de overleden arbeider nooit gezien, maar dit verhaal bleef de ronde doen en hield ons in de greep van angst. Wat als ons zoiets vreselijks overkwam? Wie zou ons te hulp komen? We leefden op een onbekende plek, ver weg van onze familie en vrienden.”
Onverwacht kwam er hulp. Medewerkers van IJM slaagden er op de markt in om Santosh en enkele andere arbeiders even apart te nemen en een gesprek aan te knopen. Gedurende de volgende dagen hadden de arbeiders in het geheim telefonisch contact met medewerkers van IJM en hielden hen op de hoogte van de situatie in de fabriek. Binnen een dag of twee zou er een reddingsoperatie plaatsvinden, vertelden de IJM-medewerkers.
Op de dag van de geplande reddingsoperatie (20 december 2012) voelde de eigenaar echter dat er iets ging gebeuren. Hij verzamelde de kinderen van de arbeiders en probeerde hen te verbergen. Woedend waarschuwde hij de arbeiders om niets te zeggen als mensen hen straks zouden ondervragen, anders zou hij de kinderen iets aandoen.
Chandrabati vertelt: “Ik bleef schreeuwen omdat ik niet wist waar mijn kinderen naartoe werden gebracht.” Intussen dreef de eigenaar de kinderen met een stok op één plek bijeen en leidde ze vervolgens als vee het bos in. De herinnering staat ook de jonge Reema nog helder voor de geest. “Hij sloeg mijn zusjes,” vertelt ze. “Een paar kinderen begonnen te huilen. Ik vroeg de man te stoppen met slaan en hij dreigde mij ook te slaan.”
Plotseling klonken er gierende autobanden. Een rij voortuigen stopte voor de steenfabriek. Reddingswerkers stormden het terrein op en begonnen iedereen te ondervragen. Alleen de arbeiders durfden nauwelijks een woord uit te brengen, bang voor wat hun kinderen zou overkomen.
Tenslotte verbrak een doodsbange moeder de stilte. Ze schreeuwde om hulp om haar kind te redden. IJM en de plaatselijke autoriteiten doorzochten snel het gebied, vonden de kinderen in het bos en herenigden hen met hun huilende ouders. De eigenaar van de steenfabriek en twee van zijn medewerkers werden gearresteerd. In de volgende uren pakten de gezinnen hun schamele bezittingen en werden ze geëvacueerd. De reddingswerkers van IJM en de lokale overheid zetten getuigenverklaringen op papier en verleenden medische zorg aan wie dat nodig hadden. Later werden ze met de trein naar huis gebracht.
“Ik moet er niet aan denken wat er met de kinderen was gebeurd als we niet waren bevrijd,” zegt Chandrabati. “We hadden daar voor altijd vast kunnen zitten.”
Eenmaal thuis in Odisha, hielp het nazorgteam van IJM de familie om het leven weer op te bouwen. De meisjes schreven zich in voor verschillende opleidingen, aansluitend bij hun interesses. Meena haalde haar masterdiploma en werkt nu als universitair docent. Reema werd opgeleid tot kleermaker en heeft nu een goede baan bij een kledingbedrijf in Kerala; ze stuurt maandelijks geld naar huis om haar ouders, broers en zussen te ondersteunen. Ranjita runt haar eigen succesvolle schoonheidssalon. Sujata studeert voor elektricien. De jongste kinderen zitten allemaal op school en wonen nog thuis.
Chandrabati en Santosh reisden drie keer terug naar Bangalore om in de rechtbank te getuigen. In 2015 werden drie verdachten veroordeeld tot twee jaar gevangenisstraf en een boete van elk 20.000 roepies.
Vandaag de dag verheft Chandrabati haar stem tegen onrecht binnen haar eigen gemeenschap. Ze is aangesloten bij de Released Bonded Laborers Association (RBLA), een netwerk van mensen die moderne slavernij hebben overleefd en daar nu tegen strijden. Ze zegt: "Ik doe mijn best om mensen te waarschuwen zodat ze niet ten prooi vallen aan malafide arbeidsbemiddelaars. Hoe mooi hun beloften ook klinken, het gaat in werkelijkheid om een gruwelijke valsstrik.”