“Ik zat tegenover een Ghanese vrouw, een slachtoffer van gedwongen prostitutie, die de hele maaltijd geen woord zei. Ze staarde alleen maar wezenloos voor zich uit. Ze was kapot. Helemaal doods eigenlijk, mentaal, geestelijk, fysiek. Dat greep mij ontzettend aan. Het maakte mij ook ontzettend kwaad. Ik moest denken aan al die verhalen over de Wallen, waar vaak een beetje gniffelend over wordt gesproken, over ‘meisjes van plezier’, ‘betaalde liefde’… Maar deze vrouw was totaal gesloopt. Het brak mijn hart.”
Het raakt Gert-Jan Segers nog als hij erover vertelt, deze ontmoeting die hij als Kamerlid had met een Ghanese vrouw die slachtoffer was van mensenhandel. “Ik vind dat je voorzichtig moet zijn om voor zoiets grote woorden te gebruiken, maar ik denk dat ergens in het verdriet dat ik voelde het hart van God resoneerde. Omdat Zijn hart uitgaat naar mensen die vermalen worden door onrecht en geen helper hebben. En als die ene mens de andere mens zo vernedert en kapotmaakt, dan breekt daar ook iets van Gods eigen hart.”
Die ontmoeting was voor Segers het begin van een jarenlange strijd voor betere wetgeving, voor meer hulpverlening en meer geld voor politie en justitie. “Eigenlijk zat in mijn inzet tegen moderne slavernij als Kamerlid ook dat hele spectrum wat IJM beslaat, van hulpverlening tot het vervolgen van daders. Ik vind het heel inspirerend dat IJM zich niet alleen richt op bevrijding en nazorg, maar er ook voor strijdt dat daders vervolgd worden en zo nieuw onrecht wordt voorkomen.”
“In Nederland zie je dat er een grote nadruk is op hulpverlening, wat heel waardevol is voor die ene persoon die geholpen wordt. Maar het is niet voldoende. Dietrich Bonhoeffer zei eens: ‘We kunnen wel steeds slachtoffers blijven verzorgen en verbinden, maar er komt een moment dat we een stok tussen de spaken van de voortrazende moordmachine moeten steken zodat we die stoppen.’ Er moet dus betere wetshandhaving komen. Er moet uiteindelijk recht plaatsvinden voor die mensen.”
Je bent heel gedreven om mensenhandel aan te pakken, maar veranderingen gaan langzaam bij zo’n diepgeworteld kwaad. Hoe voorkom je dat je moedeloos of cynisch wordt?
“Er zijn eigenlijk twee risico’s als je je zo kwaad maakt over een bepaald onrecht. Je kunt stikken in je woede. Dat is het risico dat je zo kwaad bent dat je niet meer effectief bent. Uiteindelijk moet je die boosheid wel effectief inzetten, je moet het kanaliseren richting betere wetgeving, betere hulpverlening en meer steun aan politie en justitie.
Een ander risico is dat je afvlakt. Daar heb ik God ook wel voor gebeden: ‘Die heilige verontwaardiging, geef mij die weer. Geef mij weer een ontmoeting waarin ik zie wat er aan onrecht gebeurt. Waar we het verschil kunnen maken.’
Het is een wankel evenwicht, ook hier bij het team van IJM. Het moet niet gewoon werk worden, van: ach ja, dit hoort ook nog bij het pakket. Tegelijk moet je niet stikken in je woede. Dus laat het heilige woede zijn, die als een soort brandstof helpt om deze missie ook op de lange duur vol te houden.”
Zie je in Nederland genoeg draagvlak om mensenhandel structureel tegen te gaan?
“Het dreigt snel een praatcircuit te worden, waar heel veel mensen goede intenties hebben, maar de urgentie ontbreekt. Bij mensenhandel is het ook zo dat je het pas ziet, als je er goed naar gaat kijken. En als je niet gaat kijken, ja dan heb je er ook minder last van.
Bovendien, als politie haal je je van alles op de hals als je hier een prioriteit van maakt. Dan weet je: er komt werk achter weg en nood die niet zichtbaar is als je er niet naar op zoek gaat. Er zijn heel veel vormen van criminaliteit die wel zichtbaar zijn en waar mensen onmiddellijk last van hebben, zoals drugshandel of inbraken. Voor de politiek en voor het draagvlak van de politie is het natuurlijk aantrekkelijker die criminaliteit aan te pakken.”
Met de bestrijding daarvan kun je meer goede sier maken?
“Klopt. Terwijl mensenhandel veel mensonterender is. Het is zó immoreel, dit raakt echt aan de vraag: Zijn wij een beschaving? De beschaving van een samenleving kun je altijd aflezen aan: Wat doe je voor de meest kwetsbare mensen? Mensenhandel raakt aan een fundamentele, morele vraag: Wil je die beschaving in stand houden? Als je dat wilt, dan moet je daar werk van maken, ook als je weet dat het extra werk oplevert en het niet perse de opsporingscijfers verbetert. Ik hoop dat in de nieuwe kabinetsperiode er heel breed door politici wordt gezegd: dit heeft prioriteit.”
Heeft de aanpak van mensenhandel nu te weinig prioriteit?
“Nu zie je dat we er heel veel over praten, maar gewoon te weinig doen. Als het geen prioriteit bij de politie heeft, als er onvoldoende capaciteit bij het Openbaar Ministerie is, als wetgeving te lang blijft liggen – en het blijft nu al heel lang liggen – ja dan heeft het simpelweg geen prioriteit, dan vinden we het gewoon niet erg genoeg… We vinden het gewoon niet erg genoeg dat mensen totaal kapot gaan en ons land weer als gebroken mensen verlaten.”
Is dat de grootste belemmering, mensen vinden het niet erg genoeg?
“Nee. Dat kan het niet zijn. En ik weet ook dat als mensen het werkelijk zien wat er gebeurt, dan kan het niet anders dan dat ze zeggen: ‘Natuurlijk willen we hier wat aan doen.’ Alleen in de veelheid van dingen is het ook wel eens aantrekkelijk om te zeggen: Weet je wat, ik kijk toch even de andere kant op. Maar dat kan en mag gewoon niet gebeuren bij dit grote kwaad.”
Wat geeft je hoop in de strijd tegen mensenhandel?
“Er zijn veel medestrijders. Dat zie ik in christelijke kring. Er zijn heel veel Freedom Partners van IJM en er zijn heel veel kerken die zeggen: hier willen we langszij komen. Maar ik zie dat ook buiten christelijke kring. Ik denk bijvoorbeeld aan Warner ten Kate van het Openbaar Ministerie die voorop gaat in de strijd. Hij al heel lang hiermee bezig en heeft echt een lange adem. Ik heb net contact gezocht met misdaadjournalist John van de Heuvel, hij kent het werk van IJM op de Filipijnen en is heel gemotiveerd bij te dragen in de strijd tegen mensenhandel. Er zijn genoeg mensen die zeggen: Ik vind dit ook heel erg. Of: Laten we samen oplopen. Dat geeft mij hoop.
Maar wat uiteindelijk mijn hoop is, is dat we meebewegen met wat God al aan het doen is. Voordat wij die slachtoffers zien, heeft God ze allang gezien. Hij laat niet los wat hij één keer begonnen is, met Zijn werk en met wat hij ook voor de meest kwetsbaren wil doen. Dat is mijn ultieme hoop.”
Gert-Jan Segers was van 2012 tot 2023 Kamerlid en sinds 2015 fractieleider van de ChristenUnie. Tussen 2000 en 2007 deed hij zendingswerk in Egypte. Sinds september werkt hij parttime voor IJM als adviseur bestrijding mensenhandel. Onlangs bezocht hij het IJM-kantoor in Roemenië, waar IJM strijdt tegen Europese mensenhandel. “Ik was heel erg onder de indruk van de kwaliteit van hun werk daar en de contacten die het team in korte tijd heeft opgebouwd met justitie en politie. Het kwaad van mensenhandel is goed georganiseerd in Europa. Ik vind het heel bemoedigend dat IJM’s antwoord daarop zo kwalitatief is en steeds meer vorm krijgt.”