Hulpverleners die werken met Oekraïense vluchtelingen moeten alert zijn op signalen van mensenhandel. Want de vluchtelingen die nu de Oekraïense grens oversteken, zijn nog veel kwetsbaarder dan zij die aan het begin van de invasie vluchtten. De komende weken zijn het kritieke moment om in te grijpen.
Dit alarmsignaal geven mijn collega’s van International Justice Mission (IJM) die aan de Oekraïense grens werkzaam zijn om mensenhandel te voorkomen. Zij melden dat aan het begin van de oorlog vooral vermogende mensen met contacten in Europa het land ontvluchtten. Nu gaat het vaker om vluchtelingen zonder geld en zonder vrienden of familie buiten Oekraïne. Ze hebben geen specifieke bestemming en kennen bovendien zelden iemand die hen kan opvangen of helpen als ze aankomen. Daarnaast steken er veel kinderen alleen de grens over, zonder begeleidende volwassene. Ook zij zijn een makkelijke prooi voor mensenhandelaren.
Preventie
Voor hulverleningsorganisaties en vluchtelingencentra is het cruciaal dat ze verdachte situaties tijdig leren herkennen. Zo moet bijvoorbeeld bekend zijn wie toegang heeft tot vluchtelingen, zowel online als fysiek. Daarnaast moeten de Oekraïners weten dat niemand hun paspoort mag meenemen. Mensenhandelaren gebruiken ingenomen paspoorten vaak als dwangmiddel. Tot slot is het belangrijk dat vluchtelingen nooit zomaar bij een onbekende in de auto stappen.
Aan de buitenkant zijn mensenhandelaren niet eenvoudig te herkennen. Het gaat niet om criminelen die kwetsbare mensen letterlijk in de boeien slaan. Maar ze doen zich voor als weldoeners en beloven vluchtelingen een betere toekomst. Ze kweken zo valse hoop en maken daar dan misbruik van.
Nog steeds komen vele kwetsbare mensen de grens over. Daarom is het te verwachten dat de risico’s de komende weken en maanden alleen maar zullen toenemen.
Hoe langer iemand op één plek is, hoe groter het risico wordt. In vluchtelingencentra kunnen mensenhandelaren op grote schaal toeslaan. Daarom zijn de komende weken het kritieke moment om in te grijpen.
Niet nieuw
Helaas is mensenhandel in Europa niets nieuws; in grote aantallen worden mensen verhandeld tussen Oost- en West-Europa. Mannen worden meestal gerekruteerd voor zware fysieke arbeid in bijvoorbeeld kassen en vrouwen voor de seksindustrie, zo blijkt uit onderzoek van de Verenigde Naties.
Hoewel de risico’s door de huidige crisis nog groter zijn geworden, bestaat deze realiteit dus al veel langer. In dorpen in Moldavië, Roemenië en Oekraïne worden mensen geronseld. Vervolgens worden ze door mensenhandelaren naar de grens gebracht, waar de een hen psychisch probeert te breken terwijl de ander zorgt voor de ‘juiste’ documenten om de grens over te komen. Deze criminele netwerken hebben door de oorlog nog meer mogelijkheden gekregen om kwetsbare mensen uit te buiten.
De oorlog in Oekraïne brengt het reële risico voor kwetsbare mensen om slachtoffer te worden van mensenhandel weer voor het voetlicht. Investeren in een structurele aanpak van dit probleem is juist nu belangrijk.
Gelukkig is mensenhandel in de Europese Unie verboden. Maar handhaving van dit verbod vraagt inzet en samenwerking van alle lidstaten. Het is belangrijk dat West-Europa de samenwerking met Oost-Europa in de aanpak van mensenhandel intensiveert.
Ook de rol die hulpverleningsorganisaties in deze samenwerking spelen, moet niet worden onderschat. Daarbij blijft het cruciaal om te investeren in goedwerkende rechtssystemen. Om mensenhandelaren op te sporen en te berechten en straffeloosheid tegen te gaan. Alleen zo kunnen we hen die schaamteloos profiteren van kwetsbare groepen structureel een halt toeroepen.
Dit artikel verscheen eerder in het Reformatorisch Dagblad.