“Ik ben geen grijze muis-advocaat,” zei Richard Korver eerder in een interview. Bij een ontmoeting met hem is dat snel te merken. Om zijn arm draagt hij een forse parelarmband. In zijn kantoor in Amsterdam is het de moderne kunst die in het oog springt. Zoals een foto van ‘Girl with Balloon’, een werk van de Britse graffitikunstenaar Banksy. Daarop zie je een jong meisje dat haar hand uitstrekt naar een hartvormige ballon. “There is always hope,” staat erbij.
Korver pakt vaak zaken op die maatschappelijke impact hebben. Zo verdedigde hij slachtoffers van Robert M., die tientallen kinderen heeft misbruikt als medewerker van kinderdagverblijf het Hofnarretje in Amsterdam.
Korver doet al jarenlang mensenhandelzaken. Min of meer toevallig kwam hij er mee in aanraking. “Ik ben 23 jaar advocaat en ik behandel zaken voor slachtoffers, maar ook verdachten,” vertelt hij. “In het begin van mijn carrière heb ik veel mensenhandelaren bijgestaan. Ik had toen een kantoorgenote die dat al deed en mij om hulp vroeg in een mensenhandelzaak. En voor je het weet heb je zelf ook een heleboel van dat soort zaken. Op enig moment kreeg ik bekendheid als slachtofferadvocaat. En dan zie je dat criminele organisaties niet meer bij je aankloppen voor rechtsbijstand. In hun ogen zit je dan in het andere kamp.”
Wat raakt u persoonlijk in de misdaad van mensenhandel?
“Nou, wat een slachtoffer van bijvoorbeeld seksuele uitbuiting allemaal meemaakt, is niet eens in één noemer te vangen. Je kunt het classificeren als vrijheidsberoving, maar ook als verkrachting. En dan niet één keer, maar tien keer per dag. En dat gedurende een langere periode, zeven dagen per week. Als je er zo naar kijkt, en je kijkt dan naar de strafbedreiging bij mensenhandel en de straffen die er daadwerkelijk worden uitgedeeld. Ja, dan kun je af en toe wel denken dat dat niet helemaal in verhouding staat tot wat iemand is overkomen.”
U vindt die straffen te laag?
“Dat is in ieder geval iets wat ik veel terug hoor van slachtoffers. Ze zeggen: ‘Hoe kan dat nou? Ik ben twee jaar lang iedere dag verkracht. Zelfs meerdere keren per dag. En dan krijgt iemand drie jaar.’ Dat geeft een enorm gevoel van onrecht en machteloosheid. Kijk, als je slachtoffer bent van mensenhandel, dan is dat meer dan een schending van je lichamelijke integriteit. Je totale vrijheid van handelen wordt beperkt. Je wordt beperkt in je huisvesting, in het aangaan van relaties, het maken van vrije keuzes. Eigenlijk is het één van de meest heftige, inperkende misdrijven die je zou kunnen overkomen. En vooral omdat er een element van herhaling in zit. Het gebeurt iedere dag weer.”
Wat ziet u als de belangrijkste belemmering om mensenhandel effectief aan te pakken in Nederland?
“Er is een groot gebrek aan expertise, op alle fronten. Dan heb ik het over politie, justitie, maar ook over de fiscale inlichtingen- en opsporingsdienst en andere instanties die zich bezig zouden kunnen houden met de opsporing. Bij het Openbaar Ministerie lekt ook de expertise weg. De rechtelijke macht krijgt nauwelijks nog zaken aangeboden. Dus dan droogt de expertise vanzelf op.
Zo’n vijftien jaar geleden, toen Saban B. veel in het nieuws was vanwege het seksueel uitbuiten van meisjes, zag je gespecialiseerde rechercheteams op mensenhandel zitten. Die expertise is er nu bijna niet meer.”
Die zijn wegbezuinigd?
“Ja, wegbezuinigd, gereorganiseerd, geef er een naam aan, maar het is weg. En daardoor zou gedacht kunnen worden dat het probleem weg is. En dat is niet zo. Ik krijg heel erg het gevoel: we kunnen weer overnieuw beginnen.”
Wat kunnen we nu concreet doen om de aanpak van mensenhandel te verbeteren?
“De ellende met mensenhandel is dat het lastig te bewijzen is. Je zou eigenlijk willen dat de wetgever er toch een wat simpeler delict van maakt. Het is nu juridisch knap ingewikkeld. En volgens mij zijn er echt wel mogelijkheden om de wetgeving simpeler te maken, waardoor het makkelijker wordt om op te sporen en te vervolgen.
Je kunt bij arbeidsuitbuiting bijvoorbeeld zeggen: wij beschouwen het als mensenhandel als paspoorten onder de beschikkingsmacht van de werkgever zijn. Het is maar een simpel dingetje. Maar als een werkgever weet: als ze hier komen controleren en alle paspoorten liggen in mijn kluis, dan hang ik gelijk al, dan wil geen werkgever dat meer in zijn kluis hebben. Met simpele ingrepen kun je dus zorgen dat het verandert.”
Denkt u dat er wat internationale aanpak betreft veel verbeterd kan worden?
“Ja, heel veel. De samenwerking binnen de Europese Unie vind ik echt bedroevend. We hebben niet eens een mogelijkheid om, zeg maar, met één druk op de knop te kunnen zien of iemand een strafblad heeft. Daar moeten we al rechtshulpverzoeken en wat niet al voor inzetten. De informatie-uitwisseling kan vele malen beter. Als Europa zou zeggen, wij vaardigen een richtlijn uit waarin staat dat gegevens van strafvordering vrij kunnen worden uitgewisseld, dan zou dat enorm helpen.”
In 2018 zei u dat slachtoffers heel weinig aangifte doen van mensenhandel. Is dat nu nog steeds zo?
“Ja, daar speelt angst een rol. Enerzijds angst voor de represailles van de criminele organisaties. Anderzijds hebben slachtoffers vaak geen vertrouwen dat hun aangifte goed wordt opgepakt. Ik zeg niet dat dat terecht is, maar dat wantrouwen is zonder meer voorstelbaar en te begrijpen. Kijk, de rechtspositie van slachtoffers is de afgelopen tijd wel verbeterd, maar nog steeds is die echt niet goed. Bovendien moet je de controle voor een heel groot deel uit handen geven aan organisaties die overbelast zijn en waar de expertise zo langzamerhand verwaterd of weggelekt is.
Natuurlijk, je kunt als slachtoffer geluk hebben dat je zaak wordt opgepakt door een heel kundige officier van justitie, die er kundige recherchemensen bij heeft en dat je ook weer bij een kundige rechtbank terecht komt. Maar gebeurt dat ook? Het gehele strafrechtbedrijf staat onder hoge druk.”
Ziet u bij slachtoffers van mensenhandel, die vaak zwaar getraumatiseerd zijn, dat het voor hun herstel helpt als er een rechtszaak en een veroordeling komt?
“Als het succesvol is meestal wel. Maar als het niet succesvol is dan kan het vaak heel beschadigend werken. En als het heel lang duurt, werkt het ook beschadigend. Want iemand gaat niet verder in zijn ontwikkeling. Die staat toch stil, totdat de rechter uitspraak heeft gedaan. Dus het kan een positief effect hebben als het snel en adequaat verloopt.”
En wat is uw eigen ervaring daarmee als advocaat?
“Helaas moet ik zeggen dat het niet snel gaat. En ook heel vaak niet adequaat.”
Gebeurt het wel dat een rechtszaak redelijk snel verloopt en dat een slachtoffer weer enigszins herstelt?
“We hebben wel een periode gehad waarin dat wel gebeurde. Maar ik zie momenteel heel weinig zaken. Dus ik kan nu niet zeggen: dit is de staande praktijk.”
U doet op dit moment weinig mensenhandelzaken?
“Ik niet alleen, die zijn er gewoon weinig. Ik ben ook voorzitter van LANGZS, het Landelijk Advocaten Netwerk Gewelds- en Zeden Slachtoffers. En ook mijn collega’s zien dat dat soort zaken echt afneemt. Er worden bij de hoger beroepsinstanties in ons land zaken behandeld die ouder zijn dan zes jaar. Dan zie je dus ook dat mensen lagere straffen gaan krijgen, omdat het te lang duurt. Mensenhandel heeft geen prioriteit meer. Er is steeds minder expertise. Kijk, alles wat je aandacht geeft, wordt groter. En aan mensenhandel wordt geen aandacht meer gegeven.”
En dus gaan slachtoffers minder snel naar de politie?
“Ja. En als ze het wel doen, dan heb je dus best kans dat het toch niet of niet goed wordt opgepakt.”
Heeft u hoop dat dat in de toekomst beter wordt?
“Kijk, ik ben advocaat, dus ik word geacht realistisch te zijn. Ik zou het heel goed vinden als er meer aandacht komt voor mensenhandel. Tegelijkertijd zie ik geen enkel teken aan de wand dat dat op korte termijn gaat gebeuren.”
Wat geeft u persoonlijk de hoop en de motivatie om dit werk te doen?
“Nou, ik maak graag verschil voor iemand. Dus als er echt iets aan de hand is, dan ruk ik uit en probeer ik het verschil voor iemand te maken. Daar haal ik, als dat lukt, mijn voldoening uit.”
International Justice Mission (IJM) strijdt tegen Europese mensenhandel door onder andere slachtoffers bij te staan met juridische hulp en traumazorg en rechtssystemen te versterken. Lees hier meer over IJM's programma tegen Europese mensenhandel.
Tekst: Gertjan de Jong